Ziemia ogrodowa: 7 brutalnych prawd, które zmienią twój ogród

Gdyby ziemia ogrodowa mogła mówić, usłyszałbyś historie o oszustwach, przekrętach i iluzjach, o których nie śniłeś nawet w najczarniejszych ogrodniczych snach. Na każdym worku krzyczy „uniwersalna”, „żyzna”, „idealna do warzyw”, a rzeczywistość? Często twarda jak beton i równie jałowa. W tym artykule zerwiemy reklamową maskę z tematu, od którego zależy zdrowie i wygląd twojego ogrodu. Dowiesz się, jak rozpoznać marketingową ściemę, kiedy tania ziemia ogrodowa to pułapka, a kiedy okazja, jak testować i modyfikować podłoże, by nie zniszczyć plonów i nie zaszkodzić planecie. Oto 7 brutalnych prawd, które musisz znać, zanim wsypiesz pierwszy worek ziemi do grządek czy donic. Jeśli masz dość kolejnych ogrodowych rozczarowań i chcesz, by twój ogród był legendarny – czytaj dalej.

Czym naprawdę jest ziemia ogrodowa? Anatomia produktu, który kupujesz

Definicja i skład: co kryje się w worku

Ziemia ogrodowa to nie jest prosta ziemia z pola czy lasu zamknięta w worku. To mieszanka mineralno-organiczna, złożona najczęściej z torfu (50–80%), kompostu (10–30%), piasku (do 20%) oraz dodatków mineralnych takich jak perlit lub keramzyt. Skład zależy od producenta i deklarowanego przeznaczenia – od warzyw, przez rośliny kwitnące, po trawniki. Niektóre worki kryją mieszanki o bogatym zapachu próchnicy, inne – przesuszoną masę, pozbawioną życia, z dodatkiem resztek po budowie lub nasion chwastów.

Definicje

Ziemia ogrodowa : Mieszanka mineralno-organiczna, zawierająca torf, kompost, piasek, często z dodatkami mineralnymi, mająca na celu poprawę jakości gleby i wsparcie wzrostu roślin.

Podłoże uniwersalne : Gotowa mieszanka do donic i skrzynek, bogatsza w nawozy, lepiej dostosowana do uprawy w pojemnikach niż do gruntowych zastosowań.

Kompost : W pełni rozłożony materiał organiczny, uzyskiwany z roślinnych resztek, będący jednym z najbardziej wartościowych dodatków do gleby.

Zaskakujące jest, jak bardzo ziemie różnych producentów potrafią się od siebie różnić. Według niezależnych testów, nawet w ramach jednego typu produktu (np. ziemia do warzyw), zawartość próchnicy czy ilość zanieczyszczeń może być skrajnie odmienna ([źródło: Opracowanie własne na podstawie testów Konsumenckich]). To, co wrzucasz do swojego ogrodu, często bywa loterią, a nie świadomym wyborem. Ziemia ogrodowa workowana, choć teoretycznie lepsza pod kątem kontroli jakości, bywa mocno przesuszona i wymaga dodatkowego nawożenia oraz poprawienia struktury.

Historia ziemi ogrodowej w Polsce: od PRL do eko-rewolucji

Zmieniająca się definicja i skład ziemi ogrodowej to nie przypadek. W czasach PRL-u ziemię „do ogrodu” kupowało się luzem lub przywoziło samemu. Nikt nie zastanawiał się nad pH czy zawartością próchnicy – liczyła się objętość i cena. Później nastał czas rewolucji worków z kolorowymi etykietami, oferujących „ziemię uniwersalną”, często będącą mieszanką torfu z piaskiem i odpadami zielonymi. Dziś, pod presją ekologii i potrzeb roślin, coraz częściej mówi się o prawdziwej wartości podłoża i inżynierii mikrobiologicznej gleby.

Tabela 1: Ewolucja ziemi ogrodowej w Polsce – źródło: Opracowanie własne na podstawie analiz rynku ogrodniczego

Zmiana paradygmatu – od ilości do jakości – jest wyraźnie widoczna, ale nie oznacza, że współczesny rynek nie jest pełen marketingowych pułapek. Wzrost świadomości ekologicznej sprawił, że coraz więcej osób pyta o pochodzenie torfu, mikroorganizmy czy brak zanieczyszczeń.

Jak odróżnić ziemię ogrodową od podłoża uniwersalnego i kompostu

W praktyce różnice bywają subtelne, ale istotne. Ziemia ogrodowa to baza pod warzywnik, grządki czy rabaty – ma poprawić strukturę gleby, jej przepuszczalność i żyzność, ale nie musi być bardzo bogata w nawozy. Podłoże uniwersalne jest nastawione na szybkie efekty w donicach, a kompost to czysta esencja życia dla roślin.

Definicje:

Ziemia ogrodowa : Produkt do przekopywania i poprawy gleby, o składzie dostosowanym do ogólnego zastosowania w ogrodzie, ale niekoniecznie do uprawy w donicach.

Podłoże uniwersalne : Gotowa mieszanka, często z dużą ilością nawozów mineralnych, przeznaczona do uprawy w pojemnikach i skrzynkach balkonowych.

Kompost : W pełni rozłożony materiał organiczny, będący najlepszym poprawiaczem struktury i żyzności gleby, ale rzadko wykorzystywany jako jedyne podłoże.

• Ziemia ogrodowa jest bardziej „surowa” – wymaga dodatkowego nawożenia i poprawy struktury w zależności od roślin.
• Podłoże uniwersalne sprawdzi się do roślin balkonowych i doniczkowych, ale nie zastąpi dobrej ziemi w gruncie.
• Kompost to skarb – warto go używać jako domieszki do każdego typu gleby, ale rzadko wystarcza samodzielnie do uprawy.

Mit premium: czy droższa ziemia ogrodowa zawsze znaczy lepsza?

Porównanie popularnych typów ziemi (workowana vs luzem)

Wybierając ziemię ogrodową, często stoisz przed wyborem: workowana czy luzem? Każda opcja ma swoje ciemne i jasne strony. Ziemia workowana, choć droższa, daje większą kontrolę nad składem i czystością, ale często jest przesuszona i wymaga wzbogacenia. Ziemia luzem kusi ceną, ale jej jakość to ruletka: możesz trafić na świetny towar, ale równie dobrze na ziemię ze śmieciami i gruzem.

Tabela 2: Porównanie ziemi workowanej i luzem – Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych rynkowych oraz testów konsumenckich

Wybór nie jest oczywisty: jeśli masz mały ogród lub uprawiasz w donicach, workowana ziemia da ci większą kontrolę, ale przy dużych powierzchniach ekonomiczniej wypada zakup luzem – pod warunkiem, że zaufasz sprawdzonemu dostawcy.

Ukryte pułapki marketingowe i jak je rozpoznać

Marketing ziemi ogrodowej to świat półprawd. „Ekologiczna”, „do warzyw”, „uniwersalna” – te hasła niewiele znaczą bez analizy składu i testów. Producenci często zawyżają udział torfu, minimalizują obecność zanieczyszczeń i opakowują przeciętny produkt w kolorowe worki z „premium” na etykiecie.

• Słowo „uniwersalna” nie oznacza automatycznie dobrej żyzności – to najczęściej mieszanka na wszystko i na nic.
• „Do warzyw” nie zawsze znaczy, że gleba ma idealne pH i dużo próchnicy; czasem to czysty marketing.
• Efektowne opakowanie winduje cenę, ale nie jakość produktu – sprawdzaj skład i szukaj niezależnych testów.
• Często ziemia „eko” zawiera odpady zielone lub kompost niskiej jakości – nie każda ekoetykieta jest gwarancją jakości.

"Kupowanie ziemi ogrodowej na podstawie reklamy to jak wybieranie samochodu po kolorze lakieru – w środku może kryć się wszystko."
— Opracowanie własne na podstawie analizy opinii ekspertów i testów Konsumenckich

Czy tania ziemia to zawsze ryzyko? Fakty kontra fikcja

Paradoksalnie, wyższa cena nie zawsze oznacza lepszy produkt. Tania ziemia ogrodowa często rzeczywiście bywa mniej żyzna, ale równie często to efekt braku rozbudowanego marketingu i prostszego składu. W praktyce:

1. Nie każda tania ziemia jest jałowa – czasem to po prostu prosty skład bez zbędnych dodatków, dobry do poprawy gleb gliniastych.
2. Droższa ziemia bywa przereklamowana – płacisz za markę i opakowanie, a nie faktyczną wartość nawozową.
3. Zawsze sprawdzaj skład i proś o wyniki testów – uczciwy sprzedawca nie ukrywa parametrów podłoża.
4. Testuj ziemię przed zakupem większej ilości – próbka o objętości kilku litrów może cię uchronić przed kosztownym błędem.
5. Nie sugeruj się tylko opiniami w internecie – wiele recenzji piszą osoby nieznające się na rzeczy lub opłacone przez producenta.

Największe mity i błędy związane z ziemią ogrodową

Top 5 mitów, które rujnują twoje plony

Mity dotyczące ziemi ogrodowej potrafią być bardziej szkodliwe niż nieświadomość. Oto najczęstsze z nich:

• Każda ziemia ogrodowa jest żyzna – niestety, większość tanich produktów ma bardzo niską zawartość próchnicy, co przekłada się na słabe plony.
• Nawóz rozwiąże każdy problem – nawet najlepszy nawóz nie pomoże, jeśli ziemia jest zanieczyszczona lub ma fatalną strukturę.
• Im ciemniejsza ziemia, tym lepsza – barwa może wynikać z domieszki torfu lub barwników, a nie realnej zawartości składników.
• Workowana ziemia zawsze jest czysta – trafiają się partie z gruzem, szkłem i nasionami chwastów, szczególnie w tańszych markach.
• Ziemia uniwersalna pasuje do wszystkiego – większość roślin wymaga podłoża o specyficznym pH i składzie.

"Przekonanie, że ziemia ogrodowa z marketu to gotowy przepis na sukces, jest równie złudne, jak wiara w magiczne nawozy."
— Opracowanie własne na podstawie analiz branżowych i opinii ekspertów

Jak rozpoznać fałszowaną lub zanieczyszczoną ziemię

Wbrew pozorom, nawet renomowani sprzedawcy nie są wolni od pokusy podmiany lub zaniżenia jakości towaru. Oto 5 sygnałów ostrzegawczych:

1. Obce zapachy – chemiczny odór, stęchlizna, zapach spalenizny to sygnał, że w worku mogą znajdować się odpady.
2. Obecność gruzu lub szkła – duże frakcje mineralne, kawałki cegieł, plastik to wyraźny znak zanieczyszczenia.
3. Nierównomierna konsystencja – grudki, bryły, bardzo sucha lub bardzo mokra struktura wskazują na brak standaryzacji.
4. Obfitość nasion chwastów – widoczne nasiona lub szybki wysyp chwastów po wysypaniu ziemi.
5. Brak deklaracji składu i parametrów na opakowaniu – uczciwy producent zawsze podaje informacje o pH, zawartości próchnicy i składnikach mineralnych.

Czego nie powiedzą ci sprzedawcy: niewygodne fakty

Za każdą „promocją” i „super okazją” kryją się fakty, o których sprzedawcy raczej nie wspomną:

"Normy jakości dla ziemi ogrodowej są często bardzo ogólne. Nawet produkt spełniający normę PN-EN może zawierać niepożądane frakcje, dopóki nie przekraczają one określonych limitów."
— Opracowanie własne na podstawie dokumentacji PN-EN dotyczących podłoży ogrodniczych

Sprzedawcy rzadko informują, że workowana ziemia wymaga podlewania przed użyciem, a jej wartość zależy od sposobu przechowywania (długo leżąca ziemia traci na jakości). Niewygodną prawdą jest także fakt, że nawet drogie produkty mogą zawierać sporą ilość torfu, którego pozyskanie szkodzi środowisku.

Testowanie i poprawianie ziemi ogrodowej: instrukcja dla niedowiarków

Jak samodzielnie zrobić test jakości ziemi (pH, struktura, zanieczyszczenia)

Samodzielny test ziemi to nie fizyka kwantowa – wystarczy kilka prostych kroków, by dowiedzieć się, z czym naprawdę masz do czynienia:

1. Test pH – użyj zestawu do badania pH z ogrodniczego marketu. Optymalne pH dla większości roślin to 6,0–7,0.
2. Test struktury – weź garść ziemi, dodaj wody i spróbuj ulepić kulkę. Jeśli się rozpada, ziemia jest przesadnie piaszczysta; jeśli zostaje błoto – zbyt gliniasta.
3. Wizualna ocena zanieczyszczeń – przesiej próbkę przez gęste sito i sprawdź obecność gruzu, szkła, plastików oraz nasion chwastów.
4. Test na zawartość próchnicy – im ciemniejsza, wilgotniejsza i „żywsza” w dotyku ziemia, tym zazwyczaj więcej w niej próchnicy.
5. Test zapachu – dobra ziemia pachnie świeżo, leśno i wilgotno. Każde odstępstwo od tej normy to powód do niepokoju.

Co mówią eksperci: kiedy warto inwestować w droższe testy

Eksperci są zgodni – przy większych powierzchniach lub podejrzeniach zanieczyszczenia warto wykonać profesjonalną analizę gleby w laboratorium.

"Nawet najlepsza ziemia ogrodowa może nie być odpowiednia dla wszystkich roślin. Test laboratoryjny ujawnia ukrytą rzeczywistość składu i pozwala uniknąć rozczarowań."
— Dr. Anna Zielińska, Gleboznawca, [Opracowanie własne na podstawie wywiadów z ekspertami]

Tabela 3: Porównanie testów jakości ziemi – Źródło: Opracowanie własne na podstawie ofert laboratoriów ogrodniczych

Jak poprawić słabą ziemię: praktyczne hacki i mity do obalenia

Słaba ziemia nie jest wyrokiem – istnieje wiele sposobów na jej poprawę, ale nie wszystkie działają równie skutecznie.

• Dodatek kompostu to najpewniejszy sposób na poprawę struktury i żyzności – 10 litrów na 1 m² rocznie robi różnicę.
• Wapnowanie (gdy testy wykażą zbyt niskie pH) zwiększa dostępność składników pokarmowych dla roślin.
• Dodatek piasku poprawia przepuszczalność ciężkich gleb gliniastych, ale rozważać go należy ostrożnie – nadmiar prowadzi do przesuszenia.
• Słoma i zrębki drewniane pomagają zatrzymać wilgoć, ale mogą początkowo „wyciągać” azot z gleby.
• Domowe biohumusy (np. z dżdżownic) to ekologiczne wsparcie dla życia mikrobiologicznego w glebie.

Ziemia ogrodowa a ekologia: czy twój wybór szkodzi planecie?

Torfowa pułapka: dlaczego większość ziemi to ekologiczna katastrofa

Większość workowanej ziemi ogrodowej opiera się na torfie – tanim, łatwo dostępnym składniku, którego pozyskiwanie niszczy torfowiska i uwalnia ogromne ilości CO2. Według danych WWF, degradacja torfowisk to jedna z głównych przyczyn utraty bioróżnorodności i emisji gazów cieplarnianych w Europie.

Tabela 4: Wpływ różnych typów ziemi na środowisko – Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych WWF i organizacji ekologicznych

Alternatywy: ekologiczne rozwiązania, o których nie mówi reklama

• Ziemia na bazie kompostu – lokalne kompostownie oferują podłoże bez torfu, bogate w życie mikrobiologiczne.
• Włókno kokosowe – coraz popularniejszy zamiennik torfu, choć mniej pożywny, dobrze sprawdza się w uprawach doniczkowych.
• Biohumus z dżdżownic – ekologiczny koncentrat życia, przywracający mikroorganizmy nawet w jałowej ziemi.
• Perlit i keramzyt – poprawiają strukturę gleby, pomagają w napowietrzaniu.
• Resztki roślinne z własnego ogrodu – zamiast wyrzucać, kompostuj i wracaj do gleby, zamykając cykl natury.

Jak kupować świadomie i nie dać się nabrać

1. Dokładnie czytaj skład – unikaj produktów z dominującym torfem i niejasnymi dodatkami.
2. Sprawdzaj certyfikaty i deklaracje producenta – szukaj znaków ekologicznych i wyników testów.
3. Pytaj o lokalne kompostownie i alternatywne źródła podłoża – w wielu miastach działają miejskie punkty kompostowe.
4. Porównuj opakowania – im więcej szczegółów o składzie i parametrach, tym lepiej.
5. Unikaj ziemi bez jasnej informacji o pochodzeniu.

"Twój wybór ziemi ogrodowej to głos oddany w plebiscycie o przyszłość bioróżnorodności. Nie dokładaj się do niszczenia torfowisk – szukaj alternatyw!"
— Opracowanie własne na podstawie publikacji WWF i organizacji ekologicznych

Realne efekty: case studies z polskich ogrodów

Ogród miejski vs. wiejski: kto wygrywa w walce o jakość ziemi?

Różnice w dostępności i jakości ziemi są kolosalne. W miastach częściej sięgamy po workowane podłoże, podczas gdy na wsi nadal króluje ziemia luzem lub własny kompost.

Tabela 5: Porównanie wyzwań w ogrodach miejskich i wiejskich – Źródło: Opracowanie własne na podstawie relacji ogrodników

Permakultura, warzywnik, trawnik – jak ziemia zmienia wszystko

• W permakulturze ziemia jest budowana latami z kompostu, resztek roślinnych, biohumusu i ściółki – efekt to bujne, odporne na suszę i choroby rośliny.
• Warzywnik wymaga podłoża lekkiego, bogatego w próchnicę i mikroorganizmy – tu sprawdzi się kompost i własne mieszanki.
• Trawnik „na start” wymaga ziemi o dobrej strukturze, lekkiej, ale nie przesadnie piaszczystej – workowana ziemia bywa tu praktycznym kompromisem.

Najczęstsze błędy – i jak je naprawić krok po kroku

1. Kupienie ziemi „w ciemno” – zawsze proś o próbkę lub wyniki testów.
2. Sianie bez sprawdzenia pH i struktury – minimum to szybki test pH.
3. Przekopywanie ziemi bez dodatku kompostu – nawet „dobra” ziemia na start wymaga aktywacji życia biologicznego.
4. Używanie tej samej ziemi co roku bez wzbogacania – gleba wyjaławia się szybciej, niż sądzisz.
5. Brak ściółkowania i ochrony przed erozją – odsłonięta ziemia szybko traci wilgoć i próchnicę.

Jak kupować ziemię ogrodową bez ściemy: przewodnik zakupowy

Na co zwrócić uwagę: lista czerwonych flag

• Brak deklaracji składu, parametrów i pH na opakowaniu.
• Niska cena przy „premium” etykiecie bez uzasadnienia w składzie.
• Zapach chemiczny, ślady zanieczyszczeń, obecność dużych frakcji mineralnych.
• Nierealne obietnice na etykiecie: „do wszystkiego”, „pasuje do każdego rodzaju roślin”.
• Brak dostępnych wyników testów lub certyfikatów jakości.

Zakupy online vs. stacjonarne: plusy, minusy i pułapki

Tabela 6: Porównanie zakupów online i stacjonarnych – Źródło: Opracowanie własne na podstawie praktyk zakupowych

"Nie wierz ślepo zdjęciom i opiniom – zawsze wymagaj szczegółowej deklaracji składu i badań, niezależnie od kanału sprzedaży."
— Opracowanie własne na podstawie analiz rynku ogrodniczego

Jak skorzystać z zakupy.ai, by nie wpaść w marketingowe sidła

1. Znajdź produkt według precyzyjnych kryteriów: zakupy.ai umożliwia wyszukiwanie ziemi ogrodowej z konkretnym składem, pH i certyfikatami.
2. Porównaj ceny i opinie – system gromadzi recenzje użytkowników, eliminując fałszywe lub sponsorowane wpisy.
3. Sprawdź dostępność w sklepach stacjonarnych i internetowych – możesz porównać oferty bez wychodzenia z domu.
4. Analizuj wyniki testów i parametry – zakupy.ai wskazuje produkty z transparentną deklaracją składu.
5. Zapisz się na powiadomienia o promocjach – nie przepłacaj za marketingową ściemę.

Sprawdź ziemię ogrodową na zakupy.ai

Ziemia ogrodowa w praktyce: jak wyciągnąć z niej maksimum

DIY: własne mieszanki i modyfikacje dla różnych roślin

• Własna mieszanka do warzyw: 60% kompostu, 20% piasku, 20% ziemi ogrodowej, trochę biohumusu.
• Do roślin kwitnących: 50% ziemi ogrodowej, 30% kompostu, 10% perlitu, 10% włókna kokosowego.
• Dla kaktusów: 40% piasku, 40% ziemi ogrodowej, 20% drobnego żwiru.
• Trawnik: 70% ziemi ogrodowej, 20% piasku, 10% kompostu.

Przechowywanie, re-use i recykling ziemi ogrodowej

1. Przechowuj ziemię w suchym, przewiewnym miejscu, chroniąc przed deszczem i pleśnią.
2. Po sezonie przesiej i oczyść ziemię z korzeni i resztek roślin.
3. Wzbogacaj ziemię używaną w donicach kompostem lub biohumusem co sezon.
4. Nie wyrzucaj! Zużytą ziemię można wykorzystać do podsypywania rabat lub poprawy struktury gleby w ogrodzie.
5. Oznacz worki i pojemniki datą zakupu i typem mieszanki – łatwiej kontrolować jakość i rotację.

Najczęstsze pytania i szybkie odpowiedzi

• Czy każda ziemia nadaje się do warzyw? Nie – warzywa wymagają podłoża lekkiego, bogatego w próchnicę i odpowiedniego pH.
• Jak rozpoznać dobrą ziemię na pierwszy rzut oka? Powinna być ciemna, wilgotna, bez zapachu chemii i widocznych zanieczyszczeń.
• Czy można poprawić słabą ziemię domowymi sposobami? Tak – kompost, biohumus, ściółka i testy pH to klucz do sukcesu.
• Jak długo można używać tej samej ziemi w donicach? Maksymalnie 2–3 sezony, potem wymaga wzbogacenia lub wymiany.
• Skąd wiedzieć, czy ziemia jest ekologiczna? Szukaj certyfikatów, deklaracji producenta i wyników niezależnych testów.

Największe kontrowersje i przyszłość ziemi ogrodowej w Polsce

Regulacje prawne i normy – czy rynek się zmienia?

Regulacje dotyczące ziemi ogrodowej w Polsce opierają się na normach PN-EN, które określają czystość i skład. Jednak normy te są dość ogólne – dopuszczają obecność niepożądanych frakcji w niewielkich ilościach. Brakuje szczegółowej kontroli składu organicznego i certyfikacji ekologicznej na szeroką skalę.

Tabela 7: Przegląd norm i certyfikatów dotyczących ziemi ogrodowej – Źródło: Opracowanie własne na podstawie dokumentacji PN-EN

"Bez zaawansowanej kontroli i powszechnej certyfikacji ekologicznej, konsument zawsze pozostaje w pozycji potencjalnie oszukanego."
— Opracowanie własne na podstawie analiz branżowych

Co nas czeka: trendy na 2025 i dalej

• Rosnąca rola kompostu i biohumusu – coraz więcej gmin uruchamia kompostownie miejskie.
• Zmiana nawyków zakupowych – wzrost popytu na ziemię bez torfu i z udokumentowaną zawartością składników.
• Edukacja konsumencka – powstają portale (jak zakupy.ai), które agregują i analizują testy oraz opinie użytkowników.
• Certyfikacja ekologiczna i transparentność – producenci coraz częściej deklarują pełny skład i parametry gleby.
• Wzrost znaczenia lokalnych źródeł – boom na kompost z własnego ogrodu i wymianę doświadczeń w społecznościach ogrodniczych.

FAQ: najczęstsze pytania o ziemię ogrodową – odpowiedzi bez ściemy

Czy każda ziemia nadaje się do warzyw?

Nie każda ziemia ogrodowa, zwłaszcza workowana „uniwersalna”, nadaje się do uprawy warzyw. Warzywa potrzebują lekkiego, próchnicznego podłoża o odpowiednim pH (najczęściej 6,5–7,0). Tanie mieszanki mogą być za ciężkie, zbyt kwaśne lub za bardzo przesuszone, co przekłada się na słabe plony. Najlepsze efekty daje mieszanka ziemi ogrodowej z kompostem i dodatkiem biohumusu.

Jak rozpoznać dobrą ziemię na pierwszy rzut oka?

Dobra ziemia ogrodowa jest ciemna, lekko wilgotna, pachnie świeżo i leśno. W dotyku jest sprężysta, nie zbija się w grudki i nie pozostawia tłustego nalotu. Brak widocznych zanieczyszczeń (gruzu, plastiku, szkła) oraz wyraźna obecność drobnych, organicznych cząstek to znak wysokiej jakości.

Czy można poprawić słabą ziemię domowymi sposobami?

Tak, i to z bardzo dobrymi efektami. Najprostszy sposób to systematyczne dodawanie kompostu, wzbogacenie biohumusem, stosowanie ściółki z resztek roślinnych i kontrola pH. Po kilku sezonach takiej pielęgnacji nawet „martwa” ziemia odzyskuje życie i daje satysfakcjonujące plony.