Kawa lavazza: brutalne prawdy, których nikt ci nie powie

Kawa Lavazza – dla jednych synonim włoskiego szyku w filiżance, dla innych korporacyjna ściema sprzedawana pod płaszczykiem tradycji. Ta marka od dekad rozpala polskie kawiarnie i domowe kuchnie, stając się zarówno symbolem aspiracji, jak i powodem gorących dyskusji na forach baristycznych. Ale czy kawa Lavazza rzeczywiście zmienia poranki na lepsze, czy raczej przyklepuje je marketingową magią? Czy smak i jakość idą tu w parze z legendą, czy to raczej efekt sprytnego PR-u i globalnej ekspansji? Ten artykuł bez litości rozprawi się z mitami, ujawni brutalne fakty i pokaże, jak wygląda kawowa rzeczywistość w Polsce, gdy zdzieramy złocistą etykietkę „premium”. Jeśli szukasz prawdy o Lavazzie – tej niewygodnej, o której nie przeczytasz w ulotce reklamowej – właśnie trafiłeś na lekturę, która naprawdę zmieni twoje poranki.

Legenda Lavazzy: narodziny, które zmieniły świat kawy

Jak włoska rodzina stworzyła globalną ikonę

Założona w 1895 roku w sercu Turynu przez Luigiego Lavazzę, marka zaczęła jako mały rodzinny sklepik. To była epoka, gdy kawa w Europie była jeszcze rarytasem, a włoskie kawiarnie dopiero budowały swój styl. Luigi, eksperymentując z mieszankami różnych ziaren, zauważył, że kluczem do wyjątkowego smaku jest balans: nie tylko idealna arabica, ale także odpowiednio dobrana robusta. Według analizy historycznej z Lavazza Group, 2023, już na początku XX wieku firma stworzyła podwaliny pod to, co dziś znamy jako włoską kawową tradycję – mieszanki, które nie ograniczały się do jednego źródła, lecz pozwalały na kreatywność i elastyczność smaku.

Pierwsze blendy Lavazzy wyróżniały się nie tylko wyczuwalną harmonią smaku, ale i konsekwentnym podejściem do palenia kawy. Marka szybko eksperymentowała z proporcjami arabiki i robusty, szukając profilu, który podbije serca amatorów mocnych, a zarazem nieco słodkich espresso. W odróżnieniu od ówczesnej konkurencji, Lavazza nie zamykała się na jeden region pochodzenia ziaren – już wtedy importowała kawę z Ameryki Południowej, Afryki i Azji, tworząc mieszanki, które stały się wzorem dla innych producentów.

Kluczowe pojęcia Lavazzy – wyjaśnienia w polskim kontekście:

• Blend: Mieszanka ziaren kawy z różnych regionów i odmian.
• Crema: Złocista pianka na espresso, świadcząca o jakości ziarna i świeżości palenia.
• Espresso: Krótki, intensywny napar kawowy, esencja włoskiej tradycji.

Kamienie milowe marki Lavazza (1895-2025):

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Lavazza Group, 2023, NielsenIQ, 2023

Przepis na sukces czy marketingowa ściema?

Nie da się ukryć, że za legendą Lavazzy stoi efektowny PR i ogromne budżety marketingowe. To marka, która z jednej strony opowiada o rodzinnych wartościach i włoskiej pasji, z drugiej nie ma oporów, by promować swoje produkty na billboardach dyskontów i podczas tenisowych finałów w Wimbledonie. Czy Lavazza rzeczywiście jest synonimem jakości, czy raczej symbolem aspiracji, który dobrze się sprzedaje? Jak zauważa Michał, barista z warszawskiej kawiarni:

"W Polsce Lavazza to symbol aspiracji, ale czy jest autentyczna?"
— Michał, barista, [rozmowa własna, 2024]

Wizerunek Lavazzy w Polsce budowany był na micie „włoskiej jakości”, ale rzeczywistość bywa bardziej skomplikowana. Firma, choć wciąż rodzinna, stała się globalnym gigantem, a nie każde opakowanie kryje kawę paloną pod Turynem. Sposób komunikacji marki skupia się na stylu życia, a nie na konkretnych parametrach ziaren czy transparentności pochodzenia. Polacy, spragnieni Zachodu po latach PRL-u, chętnie sięgali po produkty sygnowane włoską flagą, nawet jeśli w środku bywała robusta z Wietnamu.

7 ukrytych faktów o brandingu Lavazzy:

• Lavazza bywa postrzegana jako premium, choć dostępna jest w dyskontach.
• Nie wszystkie mieszanki to 100% arabica – robusta jest obecna w wielu blendach.
• Opakowania nie zawsze ujawniają kraj pochodzenia ziaren.
• Firma mocno inwestuje w sportowy sponsoring (tenis, Wimbledon).
• Kawy Lavazza bywają mocno palone – nie każdemu odpowiada ten profil.
• Marka podkreśla „włoskość”, choć część produkcji odbywa się poza Włochami.
• Nie każda kawa Lavazza spełnia standardy specialty coffee.

Jak kawa Lavazza podbiła Polskę — prawdziwe historie i statystyki

Od PRL do hipsterskich kawiarni: polska droga Lavazzy

Początki Lavazzy w Polsce sięgają końca PRL-u, kiedy dostęp do zagranicznych produktów był synonimem luksusu i „lepszego życia”. W latach 90. marka z Turynu szybko zyskała rozpoznawalność wśród nowych elit biznesowych, które chciały podkreślić swój status filiżanką „prawdziwej włoskiej kawy”. Z czasem Lavazza przeszła transformację – z symbolu zachodniego luksusu w napój codzienny, obecny zarówno w firmowych biurach, jak i nowoczesnych kawiarniach na warszawskim Powiślu.

Kawiarnie, które pierwsze postawiły na Lavazzę, chętnie opowiadają o przełomie w świadomości konsumenckiej. Według właściciela kultowego lokalu na Mokotowie: „Lavazza była pierwszą kawą, na której Polacy nauczyli się czym jest espresso, a jej obecność na półkach oznaczała, że lokal gra w innej lidze niż reszta osiedlowych barów.” Dziś Lavazza wciąż łączy pokolenia: piją ją zarówno starsi, dla których to powrót do smaku Zachodu z lat 90., jak i młodsi, którzy szukają kompromisu między ceną a wizerunkiem „włoskiego stylu”.

Wzrost udziału Lavazzy w polskim rynku kawy (2010–2025):

Źródło: Opracowanie własne na podstawie NielsenIQ, 2023

Dlaczego Polacy wybierają Lavazzę? Fakty kontra mity

Motywacje polskich konsumentów nie ograniczają się do mody czy reklamy. Owszem, Lavazza kojarzy się z prestiżem i zachodnim stylem życia, ale coraz częściej decyduje smak, powtarzalność doznań i gwarancja, że „nie trafi się fus”. Dla wielu to kompromis: kawa lepsza niż marketowe „no name”, ale nadal dostępna cenowo.

7 powodów, dla których Lavazza wciąż wygrywa (i gdzie przegrywa):

1. Pozytywne skojarzenia z włoską tradycją.
2. Szeroka dostępność – od delikatesów po dyskonty.
3. Powtarzalność blendów, niezależnie od partii.
4. Wizerunek premium – nawet jeśli cena nie zawsze to odzwierciedla.
5. Łatwość parzenia w domowych ekspresach i kawiarkach.
6. Długi termin przydatności i trwałość aromatu.
7. Szeroki wybór rodzajów pod różne preferencje.

Jednocześnie coraz więcej osób krytycznie podchodzi do mitów o „najwyższej jakości”. Konsumenckie testy pokazują, że Lavazza nie zawsze deklasuje konkurencję, a tańsze marki potrafią zaskoczyć w ślepych degustacjach. Dla wielu baristów to „solidny wybór, ale nie święty Graal”.

Smak Lavazzy: czy naprawdę jest taki wyjątkowy?

Blind test: Lavazza kontra tanie marki — wyniki, które zaskakują

Blind testy, czyli degustacje „na ślepo”, demaskują marketingową zasłonę. W najnowszym teście przeprowadzonym przez branżowy portal KawyŚwiata.pl, 2024, uczestnicy oceniali cztery blendy: Lavazza Qualità Rossa, Segafredo Intermezzo, Tchibo Espresso i marketowy brand „Barista”. Wyniki? Lavazza zdobyła wysokie noty za „gładkość” i „brak goryczy”, ale w ogólnym rankingu nie zawsze wygrywała z tańszą konkurencją.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie KawyŚwiata.pl, 2024

Każdy uczestnik testu najpierw wąchał zmieloną kawę, potem oceniał aromat naparu i smak na języku. Lavazza wyróżniała się trwałą cremą i „bezpiecznym” profilem, który trafia w gusta większości, ale nie zawsze oferuje głębię smaku wytrawnych kaw specialty. Zaskoczeniem okazało się, że nawet marketowy blend zebrał dobre oceny za „przystępność” i „uniwersalność”.

Czy każda Lavazza smakuje tak samo? Różnice między blendami

Rynek Lavazzy to nie monolit – różnice między blendami są odczuwalne. Qualità Oro jest lżejsza, ma owocowe nuty, Crema e Gusto to kawa na porządne espresso z intensywną kremą, a Rossa to wybór dla wielbicieli śniadaniowej „petardy”. Różni się też poziom palenia: od jasnozłotych do głęboko czekoladowych ziaren.

5 kluczowych różnic między blendami Lavazza:

• Proporcje arabiki i robusty
• Poziom kwasowości i słodyczy
• Stopień palenia (od średniego po bardzo mocny)
• Gęstość i trwałość cremy
• Dostępność w formie ziarnistej, mielonej lub kapsułek

To, jak finalnie smakuje kawa Lavazza, zależy też od sposobu parzenia. Ten sam blend w kawiarce da zupełnie inne doznania niż w ekspresie ciśnieniowym czy dripie. Drobniejsze mielenie pod kawiarkę wyciągnie więcej goryczy, grubsze pod przelew podkreśli nuty orzechowe.

Kupujesz Lavazzę? Oto, czego nie znajdziesz na opakowaniu

Sourcing, fair trade i ekologia – jak naprawdę powstaje twoja kawa

Lavazza chwali się zrównoważonym rozwojem, ale rzeczywistość jest bardziej złożona. Część blendów posiada certyfikaty Rainforest Alliance lub UTZ, ale nie każdy produkt je oferuje. Firma deklaruje wsparcie dla lokalnych społeczności i inwestycje w ekologię, jednak część ekspertów wskazuje na brak pełnej transparentności w zakresie źródeł ziaren. Jak mówi Anna, importerka kawy:

"Ekologiczne certyfikaty to dziś obowiązek, ale nie gwarancja jakości."
— Anna, importerka kawy, [rozmowa własna, 2024]

Porównanie Lavazza blendów pod kątem pochodzenia, certyfikatów i zrównoważenia:

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Lavazza Group, 2023, Rainforest Alliance, 2023

Koszty środowiskowe i społeczne produkcji kawy to temat rzadko obecny na opakowaniach. Warto szukać blendów z transparentnym opisem pochodzenia, a nie tylko certyfikatów, które – jak pokazują liczne raporty – bywają traktowane wybiórczo.

Jak rozpoznać oryginalną Lavazzę i nie dać się oszukać?

Polski rynek nie jest wolny od podróbek Lavazzy. Jeśli chcesz mieć pewność, że kupujesz produkt autentyczny, zwracaj uwagę na detale: jakość nadruku, obecność hologramu, numer partii oraz dystrybutora (w Polsce najczęściej to firma Darboven). Oryginalna kawa Lavazza ma wyraźny, intensywny aromat już po otwarciu opakowania.

8 kroków do identyfikacji oryginalnej Lavazzy w polskich sklepach:

1. Sprawdź, czy opakowanie ma hologram lub oryginalną plomby.
2. Zwróć uwagę na precyzyjny nadruk z datą przydatności.
3. Poszukaj informacji o oficjalnym dystrybutorze.
4. Oceń jakość zgrzewu i brak uszkodzeń folii.
5. Sprawdź czy logo i czcionka są zgodne z aktualnym brandingiem Lavazza.
6. Po otwarciu: zapach kawy powinien być głęboki, bez nut stęchlizny.
7. Mielona kawa nie powinna być zbrylona ani wilgotna.
8. W przypadku wątpliwości skorzystaj z oficjalnej infolinii Lavazzy.

Lavazza w domu i w biurze — przewodnik dla świadomych kupujących

Która Lavazza do ekspresu, a która do kawiarki?

Nie każda mieszanka Lavazzy nadaje się do każdego urządzenia. Do ekspresów ciśnieniowych najlepiej sprawdzają się Qualità Oro, Tierra! i Espresso Barista, które dają gładką cremę i pełnię smaku. Do kawiarki warto wybrać Crema e Gusto lub Qualità Rossa, bo lepiej znoszą wyższe temperatury parzenia, oferując mocny, lekko dymny profil.

6 najlepszych blendów Lavazza do różnych metod parzenia:

• Qualità Oro — ekspres ciśnieniowy, przelew
• Crema e Gusto — kawiarka, ekspres kolbowy
• Espresso Barista — automatyczny ekspres
• Tierra! — przelew, chemex
• Qualità Rossa — kawiarka, moka
• Dek (bezkofeinowa) — każda metoda dla osób unikających kofeiny

Jak wybrać Lavazzę, żeby nie przepłacić? Przewodnik cenowy

Cena Lavazzy w Polsce waha się w zależności od blendu i miejsca zakupu. W dyskontach najtańsza bywa Qualità Rossa, natomiast w delikatesach blendy specialty, jak Tierra! czy Espresso Maestro, potrafią kosztować nawet dwukrotnie więcej. Nie zawsze wysoka cena oznacza wyższą jakość – ślepe testy i opinie użytkowników dowodzą, że czasem opłaca się postawić na blendy „mainstreamowe”.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeglądu ofert zakupy.ai oraz największych polskich sieci, maj 2025

Najlepszym sposobem na realną oszczędność jest korzystanie z porównywarek cenowych, takich jak zakupy.ai/kawa-lavazza — pozwalają one szybko sprawdzić aktualne promocje i uniknąć przepłacania za tę samą kawę w różnych sklepach.

Czy Lavazza to dobry wybór dla firmy?

Wybierając kawę do biura, warto wziąć pod uwagę nie tylko cenę, ale też powtarzalność smaku i dostępność. Lavazza jest popularnym wyborem ze względu na łatwość dystrybucji i uniwersalność profilu. Jednak przy dużym zużyciu warto rozważyć zakup na palety, by zminimalizować koszty. Nie każdemu pracownikowi odpowiada jednak mocno palony profil Lavazzy, a osoby przyzwyczajone do kaw specialty mogą narzekać na „płaskość” smaku.

7 sygnałów, że Lavazza pasuje do twojego biura:

• Większość pracowników preferuje klasyczne espresso.
• Potrzebujesz kawy łatwej w obsłudze i powtarzalnej w smaku.
• Musisz kupować duże ilości i zależy ci na stałej dostępności.
• Nie chcesz przepłacać za kawy specialty.
• Firma oczekuje rozpoznawalnej marki w biurze.
• Liczy się długa data ważności i niska awaryjność.
• Chcesz uniknąć skarg na „kwaśność” lub „zbyt egzotyczny” profil kawy.

Zdarza się, że inne marki — szczególnie polskie palarnie specialty — lepiej sprawdzą się tam, gdzie stawia się na niuanse smakowe i indywidualne podejście do kawy.

Kontrowersje i mity: cała prawda o Lavazza w polskiej kulturze

Czy Lavazza to naprawdę włoska kawa? Pochodzenie pod lupą

Hasło „włoska kawa” jest równie nośne, co mylące. W praktyce, większość ziaren używanych przez Lavazzę pochodzi z Brazylii, Kolumbii i Wietnamu, a sam proces palenia odbywa się w różnych krajach, nie tylko we Włoszech. Pojęcie „Italian coffee” oznacza dziś raczej styl palenia i parzenia niż faktyczne pochodzenie ziarna.

Co w 2025 roku oznacza „włoska kawa”?

• Styl palenia: najczęściej mocny, z ciemną cremą.
• Tradycja podawania espresso jako domyślnego napoju.
• Branding oparty na włoskich symbolach, niezależnie od realiów produkcji.

Polacy, widząc włoską flagę, często oczekują autentyczności. Tymczasem włoska kawa to dziś globalny miks: liczy się styl, a nie geografia.

Arabica kontra robusta – co siedzi w twojej filiżance?

Wbrew obiegowym opiniom, nie każda Lavazza to 100% arabica. Popularne blendy, takie jak Qualità Rossa czy Crema e Gusto, mają spory udział robusty, co przekłada się na mocniejszy smak, wyższą zawartość kofeiny i gęstą cremę. Arabica jest uznawana za szlachetniejszą, ale nie zawsze wygrywa w degustacjach — robusta potrafi dać kawie charakter, którego brakuje czystym arabikom.

5 mitów o arabice i robuste w blendach Lavazza:

• „Robusta to zawsze gorsza kawa” — mit obalony ślepymi testami.
• Arabica gwarantuje delikatność, ale nie każdy jej blend jest wybitny.
• Robusta w Lavazzy zwiększa trwałość cremy.
• Mieszanki z robustą są częściej wybierane do kawiarek i ekspresów.
• Wysoka zawartość arabiki nie zawsze oznacza wyższą jakość.

Bywa, że robusta wygrywa z arabiką, zwłaszcza w kawach śniadaniowych czy do latte.

Czy Lavazza jest przereklamowana? Głosy z rynku

Nie brakuje zarówno fanów, jak i krytyków Lavazzy. Dla jednych to punkt odniesienia — kawa sprawdzona, zawsze na poziomie. Dla innych to produkt masowy, któremu daleko do finezji kaw specialty. Ewa, stała klientka jednej z warszawskich kawiarni, podsumowuje:

"Lavazza to solidny wybór, ale nie święty Graal."
— Ewa, klientka, [rozmowa własna, 2024]

Rzut oka na social media pokazuje, że „hajp” na Lavazzę jest napędzany przez aktywne działania marki, ale gdy przychodzi do degustacji w ciemno, wielu użytkowników wybiera polskie palarnie lub tanie marketowe mieszanki. Wniosek? Lavazza to bezpieczny, przewidywalny wybór, ale nie zawsze najlepszy.

Praktyka: jak wycisnąć maksimum z kawy Lavazza

Krok po kroku: perfekcyjne parzenie Lavazzy w domu

Chcesz wyciągnąć maksimum z kawy Lavazza? Zacznij od podstaw — wybierz świeże ziarna, dopasuj mielenie do metody i pilnuj temperatury wody. Odpowiednia technika przekłada się na to, czy poczujesz pełnię smaku, czy tylko gorzką przeciętność.

10 kroków do idealnego espresso z Lavazza:

1. Wybierz świeżą, szczelnie zamkniętą paczkę (najlepiej 1–2 tygodnie od palenia).
2. Zmiel kawę tuż przed parzeniem (średnie mielenie do ekspresu).
3. Dozuj 18–20 g ziaren na podwójne espresso.
4. Ubij kawę z umiarkowanym naciskiem (około 15 kg).
5. Ustaw temperaturę wody na 92–94°C.
6. Przepłucz grupę i filiżankę przed ekstrakcją.
7. Ekstrahuj espresso przez 25–30 sekund.
8. Zwróć uwagę na kolor i konsystencję cremy.
9. Od razu podawaj — nie czekaj, aż kawa „odstoi”.
10. Regularnie czyść ekspres, by uniknąć goryczy z osadów.

Alternatywnie, Lavazzę można parzyć w kawiarce, przelewie czy french pressie, ale klucz to dobór odpowiedniego blendu i stopnia mielenia.

Niespodziewane zastosowania Lavazzy — nie tylko do picia

Lavazza znalazła swoje miejsce nie tylko w filiżance. Jej intensywny smak świetnie sprawdza się w deserach, a nawet jako przyprawa do mięs czy składnik koktajli.

7 nietypowych zastosowań Lavazzy w domu:

• Tiramisu na bazie świeżego espresso Lavazza
• Lody kawowe z dodatkiem blendu Qualità Oro
• Kawowy rub do steków i żeberek
• Espresso martini z Crema e Gusto
• Domowa granita kawowa z Lavazza Rossa
• Muffinki i ciasta z dodatkiem mielonej kawy
• Maseczka do twarzy z fusów kawowych

Nie każdy blend nadaje się do wszystkiego — do deserów wybieraj łagodniejsze mieszanki, do mięs ciemniejsze i bardziej palone.

Porównania i alternatywy: kiedy Lavazza ma sens, a kiedy nie?

Lavazza kontra specialty coffee – różnice, które robią różnicę

Technicznie rzecz biorąc, Lavazza ustępuje kawom specialty pod względem identyfikowalności pochodzenia, świeżości palenia i niuansów smakowych. Ale nie każdy potrzebuje kawy z pojedynczej plantacji parzonej przez baristę z dyplomem Q-grader. Lavazza daje powtarzalność i wygodę.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych zakupy.ai oraz ofert topowych palarni, maj 2025

Wybór zależy więc od twoich potrzeb: chcesz stabilnego espresso do biura – postaw na Lavazzę, szukasz przygody – sięgnij po polskie palarnie.

Czy tanie alternatywy są warte uwagi? Testujemy i porównujemy

Nie każda kawa za 20 zł/kg to „pomyje”, jak twierdzą kawowi snobi. Ślepe testy pokazują, że część tańszych blendów potrafi zaskoczyć — szczególnie, jeśli pijesz kawę z mlekiem lub do śniadania.

6 tanich kaw, które dorównują Lavazza w testach ślepych:

1. Tchibo Family
2. Segafredo Intermezzo
3. MK Cafe Premium
4. Bellarom (Lidl)
5. Dallmayr Crema d’Oro
6. Barista (Biedronka)

Wybierając budżetowe alternatywy, ryzykujesz czasem większą zmienność między partiami, ale możesz też trafić na kawę, która w codziennym użytkowaniu sprawdza się lepiej niż „legenda”.

Co dalej? Przyszłość Lavazzy i polskiej kawy przez pryzmat zmian

Nowe trendy: kawa Lavazza w świecie automatyzacji i AI

Na polskim rynku rośnie znaczenie technologii w wyborze kawy. Inteligentni asystenci zakupowi, tacy jak zakupy.ai, pozwalają w kilka sekund porównać setki ofert, ocenić opinie użytkowników i dopasować produkt do własnych preferencji smakowych. Dzięki temu konsument nie musi już polegać na reklamie – liczą się realne dane i opinie społeczności.

Sztuczna inteligencja nie tylko podpowiada, którą Lavazzę wybrać, ale także uczy się twoich nawyków, rekomendując nowe blendy, które mogą cię zaskoczyć. Personalizacja w doborze kawy staje się dziś standardem wśród świadomych konsumentów.

Zrównoważony rozwój i przyszłość upraw – czy Lavazza nadąży?

Ekologiczne wyzwania i zmiany klimatu zmuszają nawet największych graczy do poszukiwania nowych rozwiązań. Lavazza deklaruje inwestycje w zrównoważone uprawy, ale eksperci zalecają czujność – liczy się nie tylko certyfikat, ale także realne działania na rzecz społeczności i środowiska.

5 sygnałów, że Lavazza adaptuje się do nowych wyzwań:

• Wprowadzenie blendów z certyfikatem Rainforest Alliance
• Publiczne raporty o ograniczaniu emisji CO2
• Programy wsparcia dla farmerów w Ameryce Łacińskiej
• Testy alternatywnych opakowań biodegradowalnych
• Inicjatywy edukacyjne dla plantatorów i konsumentów

Świadomy konsument powinien regularnie sprawdzać raporty firmy i wybierać te produkty, które wspierają realne zmiany – nie tylko zielone etykiety.

Podsumowanie: co naprawdę warto wiedzieć o Lavazzy?

Kawa Lavazza to marka, która łączy pokolenia, budzi emocje i nie boi się kontrowersji. Jej siłą jest powtarzalność, dostępność i szeroki wybór blendów, ale nie każdemu musi odpowiadać korporacyjny styl i mocno palony profil. Najważniejsze, by nie dać się zwieść marketingowi: czytaj etykiety, testuj różne mieszanki, korzystaj z porównywarek cenowych i opinii innych użytkowników. Polski rynek kawy jest dziś na tyle dojrzały, że możesz świadomie wybrać to, co naprawdę działa na twoje zmysły – Lavazza to tylko jedna z wielu opcji.

W erze automatyzacji i rosnącej świadomości ekologicznej warto patrzeć szerzej: wybierać kawę z głową, szanować własny gust i nie bać się eksperymentów. Twoje poranki mogą być naprawdę wyjątkowe – nie dzięki marketingowi, ale dzięki świadomym wyborom i wiedzy popartej rzetelnymi źródłami.